Erkeklerde kısırlık nedenleri nelerdir?

Başlıca erkeklerde ki kısırlık nedenlerini spermin yapımında ki bozukluklar, spermin normal yapılması fakat dışarıya çıkmasında ki bozukluklar diye kabaca ikiye ayırabiliriz. 1.de yapımdaki bozukluklar yapım emiri veren hipofiz beziyle ilgili anormalliklerden genetik hastalıklardan kaynaklanabileceği gibi testisin kendisinden kaynaklı sorunlar dolayısıyla da olabilir.

Daha önce geçirilmiş şiddetli enfeksiyonlar çocukluk çağında kabakulak bunlardan en çok bilineni, daha sonra geçirilmiş travmalar, inmemiş testis, cerrahi müdahaleler gibi nedenlerle testisin tramvaya uğraması sonucunda yapımının azalması, sperm yapımının azalması spermin azlığına, yokluğuna, hareket bozukluğuna sebep olabilir. Spermin normal yapılıpta dışarıya çıkamadığı ve normal yollardan gebelik oluşmadığı durumlarda ise spermin çıkış yollarını tıkayıcı gene enfeksiyonlar travmalar cerrahi işlemler gösterilebilir.

Erkeklerde kısırlık araştırması ne zaman ve nasıl yapılır?

1 yıl düzenli ilişkiye rağmen çocuk isteğine rağmen gebelik oluşmuyorsa erkeklerde sperm analizi yapılması, araştırılması gerekir. Ancak burada gebeliği elde etmek için hanımların yaşı daha ön planda olduğundan eğer erkeğin eşinin yaşı 30 yaşının üzerinde ise erkekte de araştırmaya daha erken geçilmelidir. Bunun dışında bilinen aileden gelen genetik rahatsızlıklar, gene çocukluk çağında geçirmiş olduğu bilinen rahatsızlıklar varsa daha erken araştırmaya geçmek ve 1 yılı beklememek gerekir. 

Sperm analizi erkeklerin kısırlık araştırmasında altın standarttır. Sperm analizinin çeşitli yöntemlerle sayımının ve değerlendirilmesinin yapıldığını biliyoruz. Hangi yöntemle yapılırsa yapılsın oldukça basit olup yaklaşık 2 ile 5 günlük bir boşalmama periyodundan sonra ki biz buna cinsel perhiz diyoruz erkeklerin laboratuvarda sperm vermeleri 1 buçuk saatlik bir sayım sonucunda onların sperm analizlerini elde etmelerine yeterli olacaktır.

Erkeklerde sperm anormallikleri nelerdir?

Sperm anormallikleri yapısal, sayısal ve harekete bağlı olabilir. Yapısal anormallikler spermdeki şekil bozukluklarıdır. Bunların bir kısmı genetik geçişlidir. Diğer bir kısmının sebepleri bilinmemektedir. 

Sayısal anormallik spermin sayısının daha az oluşudur spermin hiç olmaması durumuna azospermi diyoruz. Bunun çeşitli sebepleri olabilmektedir. Genetik hastalıklar, yapım bozuklukları, geçirilen enfeksiyonlar veya travmalar azospermiye yani spermin olmaması durumuna sebep olabilmektedir.

Erkeklerde sperm anormallikleri tedavisi nasıl yapılır?

Sperm anormalliğine neden olan etken bulunabilir ve tedavi edilebilir bir etkense önce bunun tedavisine yönelmek gerekir. Örneğin sperm yapımı normal olupta sperm dışarıya çıkamıyorsa, kanalların tıkalı oluşu, dolayısıyla bu kanalların cerrahi yöntemlerle açılması normal bir sperm sayısına, hareketine ulaşmayı sağlayabilir. 

Ancak yapım azlığı durumunda veya yapımın hiç olmaması azospermi dediğimiz durumda tedavi biraz zorlaşır. Testisin içerisinde sperm olup olmadığını mikro tese gibi yöntemlerle araştırarak testisin içerisinde sağlıklı sperm bulunduğu takdirde mikroenjeksiyon yöntemiyle tüp bebekle yani gebeliğe ulaşmak mümkün olabilmektedir. 

Sperm sayısını yada hareketinde artmayı sağlayacak maalesef çok etkili bir ilaç veya bir beslenme rejimi veya herhangi bir bitkisel kür yoktur. Sınırlı miktarda etkileri olduğu bildirilen bazı elementler mevcuttur fakat bunlar hiçbir zaman çok büyük oranda anormal olan spermi düzeltmeye yetmemektedir.

Düşük sperm sayısı

Erkeklerde düşük sperm sayısı, birçok nedenle ortaya çıkabilir. Bunlar arasında;

• Genetik faktörler
• Hormonal dengesizlikler
• İnflamasyon veya enfeksiyonlar
• Tüberküloz veya diğer kronik hastalıklar
• Kimyasal maddeler, radyasyon veya zararlı işyeri koşulları
• Sigara, alkol veya uyuşturucu kullanımı
• Aşırı sıcaklık (örneğin, sıcak banyo veya sauna)
• Obezite
• Stres gibi faktörler bulunmaktadır.

Tedavi seçenekleri ise nedenine bağlı olarak değişebilir. Ancak genellikle,

• Hormonal dengesizlikler, ilaçlar veya hormon tedavisi ile düzeltilir.
• Enfeksiyonlar veya inflamasyonlar, antibiyotik veya diğer ilaçlar ile tedavi edilir.
• Sigara, alkol veya uyuşturucu kullanımını bırakma ile düzelir.
• Obezite, sağlıklı bir diyet ve egzersiz ile tedavi edilir.
• Stres, meditasyon, yoga yada psikolog desteği gibi yollarla azaltılır.

Bu nedenlerden dolayı, erkeklerde düşük sperm sayısının tedavisi için öncelikle bir uzmana danışmak önemlidir.

MESA/TESA

MESA, epididimin içindeki spermlerin mikroskobik bir iğne ile alınmasını içerir. Bu yöntem, idrarda sperm bulunmayan erkekler için kullanılır.

TESA, testis içindeki spermlerin mikroskobik bir iğne ile alınmasını içerir. Bu yöntem, idrarda veya epididimde sperm bulunmayan erkekler için kullanılır.

Her iki yöntem de, alınan spermlerin laboratuvar ortamında işlenerek, daha sonra ICSI (Intracytoplasmic Sperm Injection) adı verilen tekli sperm hücrelerinin enjekte edilmesi yöntemi ile kullanılır.

Mikro TESE

Mikro TESE (Microsurgical Testicular Sperm Extraction) infertil erkeklerde sperm bulunamaması veya az bulunması durumunda kullanılan bir cerrahi yöntemdir. Bu yöntem, testis içindeki spermlerin mikroskopik bir iğne ile alınmasını içerir.

Mikro TESE, testis içinde sperm bulunmasını amaçlar. Bu yöntem, idrarda veya epididimde sperm bulunmayan erkekler için kullanılır. Bu yöntem, testislerin mikroskop altında incelenmesi ve sperm bulunan bölgelerin tespiti ile gerçekleştirilir. Bu yöntemle elde edilen spermler ICSI (Intracytoplasmic Sperm Injection) adı verilen tekli sperm hücrelerinin enjekte edilmesi yöntemi ile kullanılır.

Varikosel

Varikosel Nedir?

Eşlerini gebe bırakamayan erkeklerde en sık rastlanan anormalliklerin başında varikosel gelir. Testislerden kirli kanı taşıyan damar sistemindeki genişlemelere, Pampiniform pleksus yani varikosel adı verilir.

Varikosel ile kısırlık arasındaki ilişkiyi birçok değişik açıdan incelemekte yarar var.

Varikosel gözle görülebilir, elle hissedilebilir veya Doppler ultrason incelemesi ile saptanabilir. Doppler ultrason ile saptandığında subklinik varikosel adı verilir. Mağdur olan erkeklerde kısırlık dışında en belirgin yakınma kronik kasık ağrısı ve baskı hissidir. Bugün için sadece gözle görülen veya elle hissedilen varikoselin önemli olduğu kabul edilir.

Varikosel görülme sıklığı

Daha önce eşini gebe bırakmış olan erkeklerin %20’sinde varikosel bulunur. Kadının normal olduğu kısır çiftlerde ise görülme oranı %35 – 40 civarındadır. ABD’de askere alınan genç erkeklerin %20’sinde klinik varikosel görülür. Bu erkeklerin daha sonraki uzun dönem takiplerinde varikoseli olan ve olmayanların eşlerini gebe bırakabilme oranlarında farklılık saptandı. Varikoselin nasıl kısırlık yaptığına dair herkes tarafından kabul gören bir teori yok. Mağdur olan erkeklerin menilerinde stres paterni adı verilen sperm morfolojisi ve hareket bozukluğu görüldüğü söylense de, benzer bozuklukların mağdur olmayan erkeklerde de görülmesi bu bulgunun önemine gölge düşürdü.

Varikoseli olan erkeklerde sperm sayısı hareketliliği ve yapısal özelliklerle olmayan erkeklerdeki oran karşılaştırıldığında, aradaki fark çalışmaların tamamında görülemedi.

Tedavi yöntemi nedir?

Varikoselin bugün için tedavisi cerrahidir. Mikrocerrahi ile spermatik ven ligasyonu adı verilen bir operasyonla genişleme gösteren damarlar bağlanır. Bu operasyon endoskopik olarak yapılabileceği gibi radyolojik embolizasyon (radyolojik kontrol altında genişleyen damarı tıkayan bir madde enjekte edilmesi) teknikleri de kullanılabilir. Tekniklerin birbirleriyle karşılaştırmalı çalışmaları olmadığından hangisinin daha üstün olduğu konusunda kesin bir görüş birliği yok.

Tedavi ne kadar yararlı?

Genel olarak ürologlar arasında kabul gören görüş subklinik varikosellerin (Doppler ultrason ile saptanan vakalar) tamirinin herhangi bir faydası olmadığı şeklinde. Klinik yani elle hissedilen veya gözle görülen varikosellerin özellikle kronik kasık ağrısı veya baskı hissiyle beraber olanlarının ve genç yaşlarda görülen varikosellerin tedavi edilmeleri konusunda görüş birliği mevcut.

Semen parametreleri bozuk (sperm değerlerinde anormallik olan) kısır erkeklerde tedavi ürologlar tarafından yaygın olarak yapılır. Buna karşın androloglar ve jinekologlar bu tarz varikosellerin tedavisinin yararlı olup olmadığı konusuna daha şüpheci yaklaşır.

Yapılan kontrollü çalışmaların topluca irdelenmesinde, varikosel tamiri yapılan ve yapılmayan erkeklerin eşlerini gebe bırakabilme şanslarında herhangi bir değişiklik olmadığı gözlendi. Özellikle azospermi (meni örneğinde hiç sperm bulunmaması) veya şiddetli oligospermi (sperm sayısı 0 olan veya ml’de 1 milyonun altında olan erkekler) olgularında varikosel tamirinin anlamı yok. Sperm sayısı 5 milyonun üzerinde olan, kadının genç olduğu ve kısırlık süresinin kısa olduğu olgularda ise tedavi düşünülebilir.

Ameliyat sonrası tekrarlayan varikosellerde, ikinci bir operasyon hastanın yakınmaları olmadıkça yapılmaz. Sonuç olarak bugün varikosel, özellikle kısır çiftlerde çok fazla ve çoğu zaman gereksiz teşhis edilen ve gereksiz yere tamir edilen bir olgu. Varikosel ile kısırlık ilişkisinin tam netleşmemesi ve tedavinin fayda göstermemesi nedeniyle, varikoseller bugün için kısırlık araştırmasında rastlanılan tesadüfi bulgular olarak değerlendirilir.

Azospermi

Azospermi, erkeklerde sperm sayısının normal düzeylerin altında olması durumudur. Bu durumda, spermin üretiminde bir sorun olduğu düşünülür. Azospermi, genellikle idrarda sperm bulunmaz.

Azospermi tedavisi, nedenine bağlı olarak değişebilir. Nedenler arasında;

• Hormonal dengesizlikler
• Tüberküloz veya diğer kronik hastalıklar
• Kimyasal maddeler, radyasyon veya zararlı işyeri koşulları
• Sigara, alkol veya uyuşturucu kullanımı
• Aşırı sıcaklık (örneğin, sıcak banyo veya sauna)
• Obezite
• Varikosel gibi faktörler bulunmaktadır.

Tedavi seçeneği azosperminin nedenine bağlı olarak değişebilir. Ancak genellikle,

• Hormonal dengesizlikler, ilaçlar veya hormon tedavisi ile düzeltilir.
• Enfeksiyonlar veya inflamasyonlar, antibiyotik veya diğer ilaçlar ile tedavi edilir.
• Sigara, alkol veya uyuşturucu kullanımını bırakma ile düzelir.
• Obezite, sağlıklı bir diyet ve egzersiz ile tedavi edilir.
• Varikosel, cerrahi yöntem ile tedavi edilir.

Azospermi tedavisinde önemli olan, nedenin tespit edilip, o nedenlere yönelik tedavi seçeneği uygulanmasıdır. Bu nedenlerden dolayı, azospermi olan erkekler için öncelikle bir uzmana danışmak önemlidir.

Sperm morfolojisi

Sperm morfolojisi, sperm hücrelerinin şekil ve yapılarının incelenmesidir. Sperm morfolojisi, spermlerin normal olup olmadığını veya infertilite nedenlerinden birini oluşturup oluşturmadığını tespit etmek için kullanılır.

Sperm morfolojisi, laboratuvar ortamında yapılır. Sperm hücreleri mikroskop altında incelenir ve normal sperm hücrelerinin yüzde oranı belirlenir. Sperm hücrelerinin normal şekil ve yapısı, baş, boyun, vücut ve kuyruk olmak üzere dört bölümden oluşur. Sperm hücrelerinin başı, hücrenin içindeki genetik materyali taşır. Boyun, sperm hücresinin hücre zarını oluşturur. Vücut, hücrenin enerji deposudur. Kuyruk, sperm hücresinin hareket etmesini sağlar.

Normal sperm hücrelerinin yüzde oranı, genellikle %4'ten fazla olması beklenir. Bu oran düşükse, sperm morfolojisi bozuk olarak kabul edilir ve infertilite nedeni olarak değerlendirilir.

Sperm hareketliliği

Sperm hareketliliği, sperm hücrelerinin hareketli olup olmadıklarının değerlendirilmesidir. Sperm hareketliliği, laboratuvar ortamında yapılır ve sperm hücrelerinin hareketli olma oranı belirlenir. Sperm hareketliliği, spermlerin rahim içine ulaşmalarını kolaylaştıran bir faktördür.

Sağlıklı bir erkekte, sperm hareketliliği genellikle %32 ila %40 arasındadır. Bu oran düşükse, sperm hareketliliği bozuk olarak kabul edilir ve infertilite nedeni olarak değerlendirilir.

Sperm hareketliliği, birçok faktör tarafından etkilenebilir. Bu nedenler arasında;

• Hormonal dengesizlikler
• Sigara, alkol veya uyuşturucu kullanımı
• Aşırı sıcaklık (örneğin, sıcak banyo veya sauna)
• Obezite
• Stres
• Kimyasal maddeler, radyasyon veya zararlı işyeri koşulları gibi faktörler bulunmaktadır.

Sperm hareketliliği artırmak amacıyla,

• Sigara, alkol veya uyuşturucu kullanımını bırakma
• Obezite, sağlıklı bir diyet ve egzersiz ile tedavi edilir.
• Stres, meditasyon, yoga gibi yollarla azaltılır.
• Kimyasal maddeler, radyasyon veya zararlı işyeri koşullarından kaçınma
• sıcaklık düşürme veya kontrol etme gibi önlemler alınabilir.

Sperm hareketliliği düşükse veya diğer infertilite tedavi seçenekleri etkisiz ise, sperm nakli tedavi seçeneği de mevcut. Bu nedenlerden dolayı, sperm hareketliliği düşük olan erkekler için öncelikle bir uzmana danışmak önemlidir.